هدف‌گذاری برای دانش آموزان به روش SMART (ارائه نقشه راه دقیق)

هدف یعنی ارزش‌گذاری به چیزی و حرکت در جهت آن بر اساس شرایط و داشته‌های فعلی خودتان.

قرار است درباره هدف‌گذاری SMART، راز موفقیت جهش رتبه‌برترهای تیک مثل ندا مظلوم‌زاده، گلی کریمی و… صحبت کنیم.

با دانستن این ۵ ویژگی اصلی اهداف، هرگز ناامید نمی‌شوید!

🔶Specific: به معنای مشخص و دقیق

🔸هدف شما باید واضح و مشخص باشد. باید به پنج سؤال “W” پاسخ دهید:

• چه کاری می‌خواهم انجام دهم؟
• چرا این هدف مهم است؟
• چه کسی درگیر است؟
• در کجا قرار دارد؟
• کدام منابع یا محدودیت‌ها درگیرند؟

یعنی در این مرحله باید به‌طور مشخص، نوع هدف و حتی بازه آن را تعیین کنید، چون نیازمندی‌ها و ابزار لازم برای رسیدن به هر کدام متفاوت است.

برای مثال:

رشد تراز در آزمون‌ها (باید مشخص کنید: ۱- چه مقدار تراز بالاتر برود؟ ۲- در کدام درس بیشتر شود؟)

کاهش غلط‌ها (۱- تعداد غلط‌ها، ۲- کدام درس، ۳- کدام نوع غلط‌ها حذف شود؛ سوتی، محاسباتی یا علمی)

کاهش وزن (چند کیلو، در چه بازه‌ای، تا چه زمانی…)

بنابراین برای رشد آزمون‌ها، ابتدا تحلیل می‌کنید، سپس طبق برنامه مدرسه و ساعت مطالعه، اولویت‌بندی دو هفته آینده را مشخص می‌کنید که در چه درسی می‌خواهید پیشرفت کنید، چه مباحثی از آن بخوانید، چه مباحثی را حذف کنید، کدام‌ها را مرور کنید یا از صفر پیش بروید و به این ترتیب هدف‌گذاری مشخصی انجام می‌دهید!

🔸این مرحله دقیقاً پاسخ به سؤال اکثر شما شاگرد‌هاست که می‌گویید: «من روش مطالعه را بلدم، خوب می‌خوانم و زیاد تست می‌زنم، اما رشد نمی‌کنم.» دقیقاً باگ کار اینجاست.

🔶Measurable: به معنای قابل اندازه‌گیری

در مرحله بعدی، هدف‌تان باید کمی باشد و قابلیت سنجش با دیگر موارد را داشته باشد؛ به عبارتی معیاری باشد.

🔸یک هدف قابل اندازه‌گیری باید به سؤالاتی مانند موارد زیر پاسخ دهد:

• چقدر؟ چند تا؟ چگونه می‌توانم بدانم که کی انجام شد؟
• مثلاً زمانی که می‌گویید تلاشم را بیشتر کنم، از چه لحاظ؟ ساعت مطالعه یا تعداد تست؟

پس به‌طور کمی می‌گویید مثلاً روزانه نیم‌ساعت بیشتر بخوانم، ۲۰ درصد زیست‌ام را رشد دهم، ۱۰ تا به تعداد تست‌هایم اضافه کنم، در کنکور رتبه زیر ۱۰۰۰ بیاورم تا پزشکی قبول شوم و…

🔸بنابراین نیاز به ارزیابی دقیق واجب است، چون باعث اجرای بهتری می‌شود. سحر مورکیان، شاگرد قدیمی و منتور حال حاضر تیک، کسی است که برای مباحثی مثل مسائل شیمی و آیات دینی، روزانه یک ربع تا نیم‌ساعت زمان می‌گذاشت و توانست به‌مرور درصدهای بالایی کسب کند. حتی در یک آزمون، درصد شیمی را از منفی به ۵۰٪ رساند.

🔶Achievable: به معنای قابل دستیابی

مشخص می‌کند که هدف‌تان چقدر بزرگ یا کوچک باشد! و با توجه به فرصتی که دارید، چقدر نسبت به آمارهای گذشته دیگران یا خودتان قرار است رشد کنید و بهتر باشید؟

🔸یک هدف قابل دستیابی معمولاً به سؤالات زیر پاسخ می‌دهد:

• چطور می‌توانم به این هدف برسم؟ بر اساس سایر محدودیت‌ها مثل مالی، هدف چقدر واقع‌بینانه است؟

🔸دو فاکتور مهم است:

• ۱- انتخاب مباحث آسان‌تر و پر‌سؤال‌تر.
• ۲- آیا بقیه توانسته‌اند یا نه؟ وضعیت گذشته خودم چگونه بوده؟

برای مثال:

آیا امکان دارد در یک هفته ساعت مطالعه را از ۴ به ۱۲ ساعت رساند؟ شدنی است؟

قطعاً خیر. نیاز به تداوم است، رشد با یک یا دو پله بیشتر شدن پیش می‌آید (۱۰ تا ۲۰ درصد در آزمون) که بر اساس ساعت مطالعه خودتان است.

آیا امکان دارد در سن بالا قبول شد؟ متأهل هم باشد؟

بله، چرا که نه؟ باید ببینید بقیه توانسته‌اند یا نه. برای مثال، ندا مظلوم‌زاده شاگردی است که در سن ۴۰ سالگی با دو بچه، در سال دوم کنکور دادنش رتبه ۶۰۰ را کسب کرد و الان پزشکی مشهد می‌خواند.

🔶Related: به معنای مرتبط

آیا تمام کارهایتان به کنکور ربط دارد؟ و همه هدف‌هایتان در مسیر کنکور برنامه‌ریزی شده‌اند؟

🔸یک هدف مرتبط می‌تواند به این سؤال‌ها «بله» بگوید:

• آیا این کار ارزشمند است؟
• آیا این زمان مناسب است؟
• آیا این با سایر نیازها مطابقت دارد؟
• آیا من شخص مناسبی برای رسیدن به این هدف هستم؟
• آیا در محیط اجتماعی-اقتصادی قابل اجرا است؟

چند هدفی بودن در یک مقطع، باعث عدم پایبندی به برنامه می‌شود، چون تمرکزتان در اجرا به‌صورت لحظه‌ای افت می‌کند. بنابراین داشتن هدف‌گذاری خارج از کنکور، اشتباه است.

برای مثال، ورزش کردن خوب است، اما ورزش هدف‌دار برای رسیدن به مسابقه یا کاهش وزن در یک ماه، اشتباه است و مخالف مسیر کنکور است، چون ذهن درگیر می‌شود.

سعی کنید اهداف‌تان متناسب با استعدادتان باشد و اگر نبود، در مسیر منفعت‌تان به سمت جلو حرکت کنید.

مثلاً اگر در محاسبات ضعیف هستید، روی درس‌های حفظی هدف‌گذاری کنید تا درصدتان را از این‌ها بگیرید و از تأثیر منفی محاسبات جلوگیری کنید؛ به عبارتی، نقطه قوت را هدف‌گذاری و نقطه ضعف را سیستم‌سازی کنید.

یا در بازه امتحانات نهایی هستید، روی تشریحی خواندن در کنار تست زدن هدف‌گذاری کنید.

🔶Timely: به معنای به‌موقع یا زمان مناسب

هدف شما باید زمان مشخصی برای رسیدن داشته باشد. نزدیک شدن زمان، امکان‌پذیری هدف را بهتر می‌کند.

🔸یک هدف محدود به زمان معمولاً به این سؤال‌ها پاسخ می‌دهد:

• چه زمانی؟ شش ماه دیگر چه کار کنم؟ شش هفته دیگر چه کاری می‌توانم انجام دهم؟ امروز چه کاری کنم؟

معمولاً ثابت شده که آدم‌ها در نیمه دوم زمان‌شان، کار بهتری ارائه می‌دهند، چون در آن بازه دچار استرس مثبت و ترس رسیدن می‌شوند.

به همان عبارت معروف می‌رسیم که می‌گوید: «محدودیت، خلاقیت می‌سازد.»

پس ابتدا هدف بزرگ‌تان را به ابعاد کوچک‌تر بشکنید و مشخص کنید که تا چه زمانی، قرار است به کجای آن برسید!

از لحاظ ماهانه، هفتگی، نصف هفته، روزانه، ساعتی و هر وعده مطالعاتی تعیین کنید!