تحلیل منابع زیست‌شناسی ۱۴۰۲-۱۴۰۳

انتخاب منبع آموزشی یکی از پایه‌ای‌ترین و مهم‌ترین قدم‌هایی است که داوطلب کنکور باید بردارد.
با توجه به افزایش روزافزون منابع مختلف، چه از انتشارات متنوع و چه منابع مختلف از یک انتشارات، لازم است تشخیص دهید چه معیارهایی برای انتخاب منبع باید رعایت شود و با توجه به سطح، پیشینه و وضعیت درسی، هزینه و وقت باقی‌مانده، چه منبعی برای شما مناسب است.

در درس زیست‌شناسی، نکات استخراج‌شده، حجم درس‌نامه، سطح تست‌ها، ترکیبی بودن و مقایسه‌ای بودن تست‌ها اهمیت بسزایی برای افراد خودخوان دارد.

در ادامه، منابع موجود در بازار را بررسی می‌کنیم و نکات مهم برای انتخاب منبع را ارائه می‌دهیم. همچنین، در نهایت برای هر سطح درسی و با توجه به پایه شاگرد (پایه یا کنکوری) منابع مناسب را پیشنهاد می‌کنیم.

۱. خیلی سبز

خیلی سبز یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین انتشارات در زمینه کنکور است که هر دانش‌آموز مدرسه‌ای آن را می‌شناسد.

در درس زیست‌شناسی، خیلی سبز سه دسته منبع دارد:

الف. کتاب خیلی سبز پایه‌به‌پایه (دهم، یازدهم و دوازدهم)

کتاب‌های پایه‌به‌پایه از درس‌نامه و تست‌های با سطح مناسب برخوردارند، اما همان‌طور که از نامشان پیداست، برای دانش‌آموز کنکوری که نیاز به کتاب جامع و جمع‌وجورتر دارد، مناسب نیستند و زمان‌برند. بنابراین، این کتاب برای دانش‌آموزان پایه پیشنهاد می‌شود.

ب. کتاب خیلی سبز جامع پینوکیو (تألیف ماز)

نقطه قوت این کتاب، تست‌های بسیار خوب آن است. درس‌نامه این کتاب به اندازه دو مدل دیگر خیلی سبز نیست، اما همین ویژگی می‌تواند برای دانش‌آموز کنکوری که زمان برایش بسیار ارزشمند است، مفید باشد. در نتیجه، این کتاب برای اکثر دانش‌آموزان کنکوری پیشنهاد می‌شود.

ج. کتاب خیلی سبز جامع (غیر پینوکیو)

این کتاب درس‌نامه‌های بسیار خوبی ارائه داده که برای دانش‌آموزانی که سطح خوبی در این درس ندارند و در کلاس شرکت نمی‌کنند، بسیار کمک‌کننده است. اما با توجه به حجم بالاتر نسبت به پینوکیو و سطح بهتر تست‌های پینوکیو، این کتاب به همه دانش‌آموزان کنکوری پیشنهاد نمی‌شود.
در صورتی که روش‌های بهبود در درس زیست‌شناسی جواب نداد و نتوانستید سطح‌تان را با تغییر روش مطالعه یا افزایش جلسات مطالعاتی این درس بهبود دهید، می‌توانید به تغییر منبع به این کتاب فکر کنید.

د. کتاب فصل آزمون

این کتاب در دسته کتاب‌های آزمون‌محور قرار دارد و نه آموزشی. برخلاف کتاب موج آزمون که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم، این کتاب آزمون‌های فصل‌به‌فصل و پایه‌ای دارد که می‌توانید در زمان کوتاه‌تری از آن استفاده کنید.

۲. گاج

نشر گاج یکی دیگر از انتشاراتی است که با صفحات شکلاتی، اکسسوری‌ها، IQ، میکرو و… شناخته می‌شود.

این نشر نیز برای درس زیست‌شناسی چند مدل کتاب دارد:

الف. کتاب گاج طلایی

این مدل نسبت به مدل دیگر یعنی میکروطبقه‌بندی، درس‌نامه‌های طولانی‌تری دارد و سطح تست‌ها معمولی‌تر است و پوشش کاملی ندارد. بنابراین، با توجه به گزینه‌های بهتر موجود، این کتاب به‌عنوان منبع (چه درس‌نامه و چه تست) پیشنهاد نمی‌شود.

ب. کتاب میکروطبقه‌بندی

این کتاب نسبت به مدل دیگر، در بخش درس‌نامه، ارائه دسته‌بندی مطالب و تست‌ها بهتر عمل کرده و در حجم مناسب‌تری تألیف شده است.

ج. کتاب IQ جامع گاج

این کتاب جزء منابع سطح بالا محسوب می‌شود و برای دانش‌آموزانی مناسب است که به سطح خوبی از زیست‌شناسی رسیده‌اند و روش مطالعه مناسب و کارآمدی دارند.
درس‌نامه‌های این کتاب زیاد توصیه نمی‌شود؛ زیرا هدف این کتاب، حل تست‌های چالشی، سخت و جدید است و تأکید بر درس‌نامه نیست. بنابراین، برای دانش‌آموزانی که متوسط یا ضعیف هستند، منبع مناسبی نیست.
همچنین، سؤالات در این کتاب طبقه‌بندی‌شده هستند که به مهارت آزمون دادن و تشخیص سؤال آسان از سخت کمک می‌کند.

۳. نشر الگو

زیست نشر الگو از قدیم‌الایام جزء کتاب‌هایی بوده که بسیار معروف بود و در گذشته جزء واجبات زیست ۱۰۰ شناخته می‌شد، اما طی سال‌های اخیر و با آمدن سطح جدید کنکور و نظام جدید، این جایگاه تغییر کرده است.

الف. کتاب جامع نشر الگو

نکات مثبت این کتاب شامل حجم کم درس‌نامه، طبقه‌بندی‌ها و سطح‌بندی تست‌ها با حروف انگلیسی است که به شما کمک می‌کند سطح تست‌ها را تشخیص دهید و در آزمون دچار کمبود زمان برای حل سؤالات آسان‌تر نشوید.
همچنین، دارا بودن تست‌های آزمون‌های سابق قلم‌چی برای داوطلبانی که در این آزمون شرکت می‌کنند، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
اما این کتاب با توجه به سطح غیرمنطقی برخی تست‌ها و نکات پرت و خارج از کتاب، جایگاه سابق خود را ندارد و به‌عنوان تنها منبع پیشنهاد نمی‌شود.

ب. کتاب موج آزمون

این منبع در دسته کتاب‌های آزمون‌محور قرار می‌گیرد و نه آموزشی.
در دسته کتاب‌های آزمون‌محور، موج آزمون یکی از بهترین‌هاست و سؤالات متنوع، چالشی و جدید ارائه می‌دهد.
تمرکز این کتاب بر آزمون‌های جامع است و آزمون‌های پایه‌به‌پایه ارائه نمی‌دهد. بنابراین، اگر دانش‌آموز پایه هستید، این کتاب گزینه خوبی نیست، اما برای دانش‌آموز کنکوری بسیار مناسب است. اگر به آزمون‌های پایه‌به‌پایه یا مبحثی نیاز دارید، می‌توانید از آزمون‌های مؤسسات مختلف استفاده کنید.

سطح‌بندی

در این بخش، منبع‌های رایج درس زیست‌شناسی را بررسی کردیم. در ادامه، به این می‌پردازیم که چه ترکیب منابعی برای هر سطح از دانش‌آموز مناسب است.

سطح صفر

این سطح متعلق به دانش‌آموزانی است که از فضای کنکور خیلی دور بوده‌اند یا زیست‌شناسی پاشنه آشیل آن‌هاست و به‌شدت ضعیف هستند.
در این سطح، درس‌نامه و تست‌های کتاب خیلی سبز جامع (غیر پینوکیو) یا کتاب میکروطبقه‌بندی گاج جامع پیشنهاد می‌شود.
بین این دو، معیاری که می‌تواند کمک‌کننده باشد، هزینه و لحن بیان مطلوب است. لحن بیان خیلی سبز دوستانه‌تر و روان‌تر است.

سطح یک

این سطح شامل دانش‌آموزانی است که کنکوری خواندن زیست را بلد نیستند، اما کاملاً صفر هم نیستند و صرفاً در ابتدای راه‌اند. برای این دسته، کتاب خیلی سبز جامع یا میکروطبقه‌بندی گاج جامع پیشنهاد می‌شود که هم درس‌نامه آموزشی و هم تست با سطح و تعداد مناسب را پوشش می‌دهد.

سطح دو

دانش‌آموزانی در این دسته قرار می‌گیرند که از سطح یک گذشته‌اند، نگاه طراح‌محور و مقایسه‌ای/ترکیبی را کسب کرده‌اند و در حال حاضر، بیشتر از آموزش، نیاز به تست‌های چالشی‌تر و ایده‌های جدیدتر دارند. برای این دسته، کتاب IQ گاج به‌عنوان منبع اضافه پیشنهاد می‌شود؛ زیرا میکروطبقه‌بندی گاج و پینوکیو هم این سطح را پوشش می‌دهند و کتاب IQ می‌تواند شما را برای سطح بعدی آماده کند.

سطح سه

این سطح برای زمانی است که زیست‌شناسی را به‌صورت جامع مطالعه کرده‌اید و نوبت آزمون زدن، مرورهای تکمیلی و جمع‌بندی است. بهترین منبع برای این سطح، کتاب موج آزمون نشر الگو است، اما با توجه به جامع بودن آزمون‌ها، کاربردی برای جمع‌بندی پایه یا فصل‌به‌فصل ندارد. بنابراین، اگر زمان و سطح مناسبی برای کار کردن آزمونی فصول و پایه دارید، می‌توانید از کتاب فصل آزمون خیلی سبز استفاده کنید.